De voetballers van de Groninger Politie Sport Vereniging in 1942, tijdens een voetbaldag in Leeuwarden. Foto: Groninger Archieven.
De voetballers van de Groninger Politie Sport Vereniging in 1942, tijdens een voetbaldag in Leeuwarden. Foto: Groninger Archieven.

Onderzoek naar omgekomen Groninger voetballers in Tweede Wereldoorlog

Algemeen

NOORD-GRONINGEN -  Sporthistoricus Jurryt van de Vooren zal de komende maanden onderzoek doen naar de vele slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog in het Groningse voetbal. Hij heeft tot dusverre 87 namen gevonden, waaronder drie voetballers van De Fivel uit Zeerijp. 


Relatief gezien is het aantal van 87 voetballende Groninger oorlogsslachtoffers laag te noemen. ,,De oorlog heeft in elke provincie een andere impact gehad. Het aantal van 87 is hoe dan ook verschrikkelijk, maar in Amsterdam verloor één vereniging al 200 leden in de oorlog. Dat is dus veel meer dan in de hele provincie Groningen bij elkaar. Hoe dan ook denk ik dat het aantal van 87 omgekomen voetballers in Groningen te laag is. Na een eerste data-analyse lijken er nog veel Joodse vermoorde voetballers onbekend te zijn. En daarom is alle hulp nodig”, aldus de onderzoeker.

Gronings-Joodse voetballers

Van de Vooren heeft eerder tal van gegevens over in de oorlog omgekomen Nederlanders verzameld in grafieken. Dat leidde tot hoge pieken in mei 1940 en rond de start van de holocaust. In het Nederlandse voetbal is iets soortgelijks te zien. ,,Alleen in Groningen is vooralsnog iets anders aan de hand. De tweede piek ontbreekt namelijk. Of er is in Groningen sprake van een heel specifieke situatie of er missen nog heel veel mensen”, zegt de onderzoeker. Van de Vooren neigt sterk naar het tweede. Oftewel: er missen nog veel in de oorlog omgekomen Gronings-Joodse voetballers. 

Joodse gemeenschappen in Eenrum en Winsum

Wat in dat verband opvalt, is dat tussen de 87 omgekomen Groninger voetballers namen van spelers van voetbalclubs in Winsum (toen nog Hunsingo en Viboa) en Eenrum ontbreken, terwijl beide dorpen wel een grote Joodse gemeenschap hadden. Van de Vooren zegt ‘haast wel zeker’ te weten dat er namen van Joodse Noord-Groningers ontbreken. Dat die namen vooralsnog onbekend zijn, heeft volgens de sporthistoricus onder andere te maken met de antisemitische wetgeving van de Duitse bezetter, waardoor Joden geen lid meer mochten zijn van bijvoorbeeld een voetbalclub. ,,Op het moment dat deze mensen omkwamen, waren zij dus officieel geen lid meer van de voetbalclub. Maar ik wens me niet aan deze antisemitische wetgeving te houden”, aldus de sporthistoricus. 

Oorlogsmonument

Uitgangspunt voor het onderzoek is het oorlogsmonument van de KNVB met daarop 2212 namen van omgekomen voetballers. Dit monument is een eerbetoon aan al die duizenden mensen die tot aan hun dood een rol hebben gespeeld in de Nederlandse voetbalwereld. Het ging om jeugdspelers, veteranen en scheidsrechters, bestuurders: álle geledingen van het voetbal in oorlogstijd. Van de Vooren trekt het zelfs nog breder: ,,Ook namen van in de oorlog omgekomen oma’s en moeders die voor een voetbalclub actief waren, ontvang ik graag. Eigenlijk namen van iedereen die op wat voor manier dan ook betrokken is geweest bij een voetbalvereniging.” 

Alleen achternamen

Het KNVB-monument is tegenwoordig ondergebracht op de KNVB Campus in Zeist. Al in 1949 werd het onthuld, toch weet bijna niemand van het bestaan ervan, of het nou gaat om de nabestaanden van de omgekomen voetballers of in de voetbalwereld zelf. En dan is er nog een probleem: het is onmogelijk om op het monument te achterhalen waar de slachtoffers vandaan komen. Alleen de achternamen en voorletters staan vermeld, zónder de betreffende club en woonplaats. Voor Jurryt van de Vooren was dit aanleiding nader onderzoek in te stellen. Hij wil een compleet beeld krijgen van deze oorlogsslachtoffers.  

Drietal van De Fivel 

De komende twee maanden richt Van de Vooren zich, samen met Groninger Archieven, op de Groninger slachtoffers. De lijst met  omgekomen Groninger voetballers bestaat inmiddels uit 87 personen. Opvallend genoeg betreft het in deze regio slechts een drietal spelers van De Fivel uit Zeerijp. Het gaat om Gerard van Dam uit ’t Zandt, Harm Koopman uit Wester­emden en Pieter Rikkert Zwierenga uit Ten Boer. Maar het is zeer waarschijnlijk dat meer voetballende Noord-Groningers het leven lieten tijdens de Tweede Wereldoorlog. ,,Het kan, lijkt mij, een interessante onderzoeksopdracht zijn voor leerlingen van Havo 5 of Vwo 6 om de informatie over de voetbalclub in de eigen woonplaats boven water te halen”, aldus Van de Vooren. 

Tips

Groningers die vragen, opmerkingen of tips hebben, kunnen contact opnemen met Jurryt van de Vooren  via jurryt@sport­geschie­de­nis.nl.

Het Groningse onderzoek is een vervolg op een vergelijkbare zoektocht in Drenthe in november en december vorig jaar. Dat leverde veel nieuwe informatie en inzichten op. Zo blijkt dat deze provincie veel meer oorlogsslachtoffers heeft dan gedacht, bijna twee keer zoveel. Dat zou dus ook voor Groningen kunnen gaan gelden. ,,Hoe onbelangrijk de informatie die mensen hebben misschien ook lijkt, het kan net het laatste puzzelstukje zijn.”